ΒΟΥΛΑ ΓΙΑΓΚΑΖΟΓΛΟΥ-ΠΑΠΟΥΔΑ

Ο Βαρόνος που Δ.Ε.Π.Υ.

Εκδ. «Ελληνοεκδοτική», Αθήνα 2020, σελ. 64.

*Της Κωνσταντίνας Ζευκιλή

ΜΕ ΛΙΓΑ ΛΟΓΙΑ

Στο βιβλίο αυτό η Βούλα Γιαγκάζογλου-Παπούδα επιχειρεί να εξοικειώσει τα παιδιά με τη Διαταραχή Ελλειμματικής Προσοχής με Υπερκινητικότητα (Δ.Ε.Π.Υ.). Βοηθός της σε αυτό το εγχείρημα ο Βαρόνος, ένας μικρός γάιδαρος απόγονος μιας «μεγάλης» οικογένειας με «βαρύ» όνομα, ο οποίος αντιμετωπίζει προβλήματα συμπεριφοράς. Ο Βαρόνος δυσκολεύεται να συμπεριφερθεί κατάλληλα και να επικοινωνήσει αποτελεσματικά κατά τις κοινωνικές συναναστροφές του στο σχολείο. Οι συνέπειες αυτής της αδυναμίας του τον ακολουθούν δυστυχώς και στο σπίτι. Οι γονείς του απογοητεύονται, οι συμμαθητές του τον κοροϊδεύουν, εκείνος υποφέρει, η δασκάλα του αμφιταλαντεύεται ανάμεσα στην απόρριψη και την αποδοχή. Τελικά, ο Βαρόνος αξιοποιεί σωτήρια για την κοινότητα του σχολείου του την ιδιαιτερότητά του, δικαιώνεται, βραβεύεται και αποδεικνύει περίτρανα ότι ένα ελάττωμα δεν μπορεί να είναι μόνο ένα ελάττωμα.

ΔΟΜΗ

Το βιβλίο διαρθρώνεται σε τέσσερα μέρη. Στο πρώτο μέρος (σελ. 5), γίνεται μία σύντομη, περιεκτική και χρήσιμη σε κάθε αναγνώστη εισαγωγή στη Δ.Ε.Π.Υ. Στο δεύτερο και εκτενέστερο μέρος (σελ. 6-48), γνωρίζουμε τον Βαρόνο, την οικογένειά του, το σχολείο, τους συμμαθητές και τη δασκάλα του, ενώ παρακολουθούμε πώς ο θηλυκός ψύλλος με τσιριχτή φωνή ―ονόματι Δ.Ε.Π.Υ.― έχει τρυπώσει στα αυτιά του και ελέγχει το μυαλό του, βάζοντάς τον διαρκώς σε μπελάδες. Τελικά όμως, ο Βαρόνος καταφέρνει να αξιοποιήσει την αδυναμία του και να την μετατρέψει σε σημείο υπεροχής. Στο τρίτο μέρος (σελ. 49-57), προτείνονται δραστηριότητες οι οποίες απευθύνονται σε γονείς και εκπαιδευτικούς. Στόχος αυτών των δραστηριοτήτων είναι η καλλιέργεια της φιλαναγνωσίας, η δραματοποίηση της ιστορίας και η περαιτέρω ανάπτυξη της ενσυναίσθησης των παιδιών. Στο τέταρτο και τελευταίο μέρος (σελ. 58-63), παρατίθενται τα βιογραφικά της συγγραφέως και της εικονογράφου Μαρίας Μανουρά, η εργογραφία τους, αλλά και προτάσεις βιβλίων για τον αναγνώστη.

ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΚΗ ΔΙΑΣΤΑΣΗ

Από λογοτεχνικής απόψεως, η σύλληψη του να χρησιμοποιηθεί το συγκεκριμένο ζώο ―ένας γάιδαρος― για να αναδειχθούν τα βασικότερα χαρακτηριστικά της Δ.Ε.Π.Υ. φαντάζει εκ πρώτης όψεως οξύμωρη. Αποδεικνύεται όμως τελικά ευρηματική. Ενδεικτικά αναφέρω τρία χαρακτηριστικά που αξιοποιούνται για την εξέλιξη της ιστορίας, με σκοπό πάντα να έρθει η Δ.Ε.Π.Υ. πιο κοντά στα παιδιά. Πρώτον, το βασικό γνώρισμα του γάιδαρου: η υπομονή, η έλλειψη της οποίας εδώ λειτουργεί ως σημείο διαφοροποίησης ενός γάιδαρου με Δ.Ε.Π.Υ. από το σύνολο (σ.σ. Δ.Ε.Π.Υ. στα απλά γαϊδουρινά: Δεν Έχει Πολλή Υπομονή). Δεύτερον, το όνομά του: Βαρόνος, επιλεγμένο με προσοχή τόσο ως προς τη σημασία της ίδιας της λέξης (βαρόνος: πρόσωπο με σημαντική δύναμη σε συγκεκριμένο τομέα) όσο και ως προς την επιμέρους ερμηνεία του «επιθήματος» -ονος (όνος: γάιδαρος), η οποία προτείνεται και αξιοποιείται δημιουργικά μέσα στο κείμενο από τη συγγραφέα. Τρίτον, τα μακριά αυτιά του γάιδαρου, τα οποία εδώ παραπέμπουν στην οξυμένη ακοή και ακουστική υπερευαισθησία των ατόμων με Δ.Ε.Π.Υ.

ΕΙΔΙΚΗ ΑΓΩΓΗ

Όλο το βιβλίο αναφέρεται έμμεσα σε σημαντικές για τον χώρο της Ειδικής Αγωγής έννοιες, οι οποίες αφορούν άμεσα τα παιδιά με Δ.Ε.Π.Υ.: (α) η ανακοίνωση της διάγνωσης στους γονείς, το αρχικό σοκ, η δυσκολία αποδοχής, η κρισιμότητα της πρώιμης παρέμβασης, (β) η δυσκολία στην αποκωδικοποίηση και κατανόηση της μη λεκτικής επικοινωνίας (δηλ., της βλεμματικής επαφής, της γλώσσας του σώματος, των σκοπών και των προθέσεων του συνομιλητή), (γ) η αδυναμία διάκρισης ανάμεσα στη μεταφορική και κυριολεκτική χρήση της γλώσσας και στο βαθμό αμεσότητας και εμμεσότητας που η κάθε περίσταση απαιτεί, (δ) η υπερευαισθησία σε ακουστικά, οπτικά και οσφρητικά ερεθίσματα του περιβάλλοντος, (ε) η παρορμητικότητα και η έλλειψη υπομονής, (στ) η μη ηθελημένη αγένεια και η γενικότερη κοινωνική αδεξιότητα. Ακόμα και στα σημεία όπου το μάτι ενός εξοικειωμένου με τη Δ.Ε.Π.Υ. αναγνώστη αναμένει να αναδειχθούν χαρακτηριστικά όπως η προσκόλληση στην ρουτίνα, η ροπή προς τον ψυχαναγκασμό, η αντίσταση στην αλλαγή και η συνακόλουθη ένταση που προκύπτει από ξαφνικές αλλαγές, φαίνεται ότι αυτό δεν συμβαίνει από τη συγγραφέα δεξιοτεχνικά και κατ’ επιλογή. Δεν θα ήταν άλλωστε απόλυτα σωστό να ταυτιστεί η Δ.Ε.Π.Υ. στο μυαλό των αναγνωστών με χαρακτηριστικά που συναντώνται και σε άλλες νευρο-αναπτυξιακές και γενετικές διαταραχές (π.χ., αυτισμός, Σύνδρομο Down).

ΣΥΝΟΛΙΚΗ ΘΕΩΡΗΣΗ

Πρόκειται για ένα παιδικό λογοτεχνικό βιβλίο στο οποίο η συγγραφέας Βούλα Γιαγκάζογλου-Παπούδα σκιαγραφεί με απόλυτη ακρίβεια τη συναισθηματική κατάσταση και τις συνήθεις αντιδράσεις των παιδιών με Δ.Ε.Π.Υ.: την έλλειψη κατανόησης, την απόγνωση, τον θυμό, την αντιδραστικότητα, το ξέσπασμα, την ντροπή, την απόσυρση, την προσωρινή ανακούφιση, τη μοναξιά, τη χαμηλή αυτοπεποίθηση, την επίπλαστη παντοδυναμία. Η αφήγησή της είναι φυσική και ρέει ευχάριστα, αναδεικνύοντας συμπεριφορές και συναισθήματα με τα οποία μπορεί εύκολα κάθε μικρός και μεγάλος αναγνώστης να ταυτιστεί. Προφανώς, αυτός ο τρόπος γραφής άγγιξε και ενέπνευσε την εικονογράφο Μαρία Μανουρά, η οποία προεκτείνει το κείμενο με παραστατικές αποτυπώσεις ιδιαίτερης τρυφερότητας. Έτσι, η λεπτοδουλεμένη φιγούρα του Βαρόνου επιτυγχάνει κάτι σπουδαίο: διδάσκει σε όλους ότι η ζωή με Δ.Ε.Π.Υ. δεν είναι πάντα υπέροχη, αλλά κάθε άτομο με Δ.Ε.Π.Υ. έχει σημεία υπεροχής!

*Η Κωνσταντίνα Ζευκιλή είναι Φιλόλογος-Γλωσσολόγος (Β.Α.), Ειδική Παιδαγωγός (M.Ed.) και Σύμβουλος Επικοινωνίας (Μ.Α.) με εξειδίκευση στην Πραγματολογία. Εργάζεται με παιδιά τυπικής και μη τυπικής ανάπτυξης στους τομείς της ενσυναίσθησης, των επικοινωνιακών δεξιοτήτων στην ελληνική και αγγλική γλώσσα, των κοινωνικών δεξιοτήτων με έμφαση στην κοινωνική χρήση της γλώσσας, καθώς και συμβουλευτικά για τη μέγιστη αξιοποίηση του δυναμικού τους.

Facebook: Κωνσταντίνα Ζευκιλή Educational & Academic Coach

E-mail: kzefki@primedu.uoa.gr